Prezentacja okolicznościowa
O. Adam Dudek CSsR
Biografia
Karol Józef Wojtyła urodził się 18 maja w Wadowicach. Miał normalne dzieciństwo do czasu, gdy w 1929 roku zmarła jego matka, Emilia, a on wychowywany był dalej przez ojca – Karola. W szkole był bardzo dobrym uczniem, a nawet jednym z najlepszych. Interesował się sportem i amatorskim aktorstwem. Po ukończeniu szkoły podstawowej w roku 1931 kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Marcina Wadowity. Dnia 14 maja 1938 r. zdał egzamin dojrzałości, a latem wraz z ojcem przeprowadził się do Krakowa. W roku 1938 rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim na wydziale polonistyki, gdzie szybko ujawniły się jego literackie zainteresowania. Studia dość szybko przerwał wybuch wojny. W tym czasie Karol Wojtyła brał udział w działaniach teatru Rapsodycznego Mieczysława Kotlarczyka, który przygotowywał przedstawienia w oparciu o utwory takich pisarzy jak J. Słowacki, S. Wyspiański czy A. Mickiewicz. By się utrzymać, musiał pracować m. in. jako goniec sklepowy, robotnik w kamieniołomach na Zakrzówku oraz w fabryce sody Solvay w Krakowie.
W roku 1941 Karola Wojtyłę spotkało kolejne nieszczęście – dość szybko po ciężkiej chorobie umarł jego ojciec. W latach 1942 – 1945 kontynuował naukę na tajnym Wydziale Teologicznym UJ. W pierwszym dniu listopada 1946 r. otrzymał święcenia kapłańskie od arcybiskupa Adama Sapiehy, a niedługo potem pojechał do Rzymu, gdzie w Kolegium Belgijskim Uniwersytetu Papieskiego studiował teologię. Gdy wrócił do kraju w 1948, został wikariuszem w małej parafii Niegowić. Rok później został przeniesiony do Krakowa, gdzie został prefektem i duszpasterzem akademickim.
Zajmując się coraz więcej pracą naukową, przechodzi przez kolejne szczeble wiedzy. W roku 1948 zdobywa tytuł doktora, a w 1953 robi habilitację. Od 1953 roku po likwidacji Wydziału Teologicznego UJ, rozpoczął wykłady z etyki filozoficznej na KUL-u. Szybko stał się najbardziej lubianym przez studentów profesorem. Do ciągłego rozwoju oraz nieustannego zdobywania wiedzy popychały go wzory, które czerpał z żywotów świętych. Tezę tę zdają się potwierdzać jego własne słowa: Jak słusznie uczy św. Tomasz, wiedza własna, będąca owocem specjalnego działania Ducha świętego, nie uwalnia od obowiązku starania się o wiedzę nabytą.
Zdawał sobie równocześnie sprawę z tego, że nie samą nauką żyje człowiek, nie zapominał o swoich pasjach – literaturze, turystyce i sporcie. Literacko debiutował Karol Wojtyła na łamach Tygodnika Powszechnego w 1949 roku. W kolejnych latach publikował wiele tekstów oraz utworów literackich, m.in. Miłość i odpowiedzialność, Osoba i czyn, Brat naszego Boga, Przed sklepem jubilera. Jednak po namowach kardynała Sapiehy, który uważał, że nie godzi się, by ksiądz pisał wiersze, zaczął pisać pod pseudonimem literackim Andrzej Jawień. Jego pasją były także góry – przemierzał szlaki Beskidów, Tatr, pływał po mazurskich jeziorach.
W 1958 roku został biskupem pomocniczym, a w 1964 – arcybiskupem. Uczestniczył w soborze watykańskim II, który miał miejsce w latach 1962 – 1965. Pomagał tam w przygotowaniu wielu bardzo ważnych dla Kościoła dokumentów. Wysoko ceniono wówczas jego wiedze, śmiałość, umiejętności słuchania, nastawienie do świata. W 1967 r. otrzymał nominację kardynalską. Po śmierci papieża Jana Pawła I Karol Wojtyła został wybrany papieżem. Dzień wyboru, tj. 16 października 1978 roku jest dniem szczególnym nie tylko dla Polaków, ale także dla Włochów – po raz pierwszy od 456 lat papieżem nie został Włoch. Tuż po wyborze nowy papież „z dalekiego kraju” przemówił do licznie zgromadzonych wiernych na placu św. Piotra. Ku zdziwieniu zebranych swą przemowę wygłosił po włosku. Natychmiast zyskał tym sympatię nie tylko samych Włochów.
Po niedługim czasie od wyboru Jan Paweł II wygłosił pierwszą encyklikę poświęconą wierze chrześcijańskiej Redemptor hominis. Po trzech miesiącach urzędowania, chcąc osobiście głosić Ewangelię, ruszył w świat, a dokładnie do Meksyku i na Dominikanę, czym dał początek historii Papieskich wędrówek. W 1979 roku wyruszył natomiast z pierwszą pielgrzymką do Polski. Z tego okresu w pamięci wszystkich pozostają słowa, które w dziwny sposób okazały się proroctwem dla Polski i Europy Niech zstąpi Duch twój o odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi – stało się to zaczątkiem zmian, które doprowadziły do upadku ustrój socjalistyczny. Życie Jana Pawła II nabrało szczególnego tempa, a jego osoba stała się autorytetem na całym świecie. Podziwiali go zarówno wielcy, jak i zwykli ludzie. Nie sposób wymienić jego zasług dla Kościoła i przeciętnego człowieka – Światowe Dni Młodzieży, ponad 1000 pielgrzymek, liczne nauki, które trafiały do wielu słuchających go wiernych.
Gdy nadeszło pogorszenie jego zdrowia pod koniec marca 2005 roku wielu liczyło się z możliwością jego śmierci. Mimo wszystko jego odejście do Domu Pana 2 kwietnia 2005 roku o godzinie 21.37 było ciosem dla całego świata, a w szczególności dla nas, Polaków.
28 czerwca 2005 roku za zgodą następcy Jana Pawła II, Benedykta XI, rozpoczął się proces beatyfikacyjny, którego postulatorem był ks. Sławomir Oder(absolwent VLO w Toruniu).
1 maja 2011 Jan Paweł II został ogłoszony beatyfikowanym, a 27 kwietnia 2014 roku podczas Niedzieli Bożego Miłosierdzia – świętym.
Liturgiczne wspomnienie św. Jana Pawła II przypada 22 października, na pamiątkę uroczystego rozpoczęcia jego pontyfikatu.
Twórczość
Karol Wojtyła posługiwał się pseudonimami literackimi:
Andrzej Jawień, Stanisław A. Gruda, Piotr Jasień. W Wadowicach pisał pierwsze utwory literackie. Debiutował w Dzwoneczku, dodatku krakowskiego tygodnika Dzwon Niedzielny (w roku 1933 nr 37). Był też aktorem i pomocnikiem reżysera w przedstawieniach organizowanych w Domu Katolickim i teatrze szkolnym, w którym zaczyna występować jesienią 1934 roku. Grał m. in. w przedstawieniu szkolnym Ułani księcia Józefa oraz był odtwórcą tytułowej roli dramatu S. Wyspiańskiego Zygmunt August.Od lutego 1934 roku rozpoczął intensywną współpracę z awangardowym reżyserem teatralnym, Mieczysławem
Kotlarczykiem.
Prawdopodobnie pierwszym zbiorem poetyckim były Ballady beskidzkie – nieodnalezione. Inspirowany kulturą regionu jest ukończony wiosną 1939 roku tom poetycki pt. Księga słowiańska, którą sam autor nazywał Renesansowym psałterzem. W skład tomu weszło 17 sonetów oraz dłuższe utwory: Biesiada (poezja), Mousike, Słowo – Logos (Rapsod), Magnificat (Hymn), które podał do druku S. Dziedzic w dwóch tomach: Sonety; Magnificat (1995) oraz Psałterz – Księga słowiańska (1996).
Tradycyjnie regularna wersyfikacja oraz nawiązania do folkloru Beskidów były środkiem służącym do przekazania ambitnego programu literackiego młodego twórcy: nowego wzorca kulturalnej Polski, która kontynuowała wielkie tradycje artystyczne i narodowe, zawierającej duchowy potencjał. Credo młodego Wojtyły brzmiało: Polskość łacińska w oparciu o chrystianizm jest siłą ogromną, królestwem ducha, ideą ukochaną godną najwyższego (...) sztuka nasza z naszego jest Narodu i dla naszego Narodu . Wojtyła sięgnął po romantyczne dzieła wielkich poetów, filozofie C.K.Norwida, Księgi J. Kasprowicza oraz „teatr ogromny” S. Wyspiańskiego. Po raz pierwszy sformułował wówczas swoją koncepcję sztuki wykraczającej poza wymiar estetyczny i ludyczny, a sięgającej w głąb metafizyki – sztuka miała być dla Niego przewodniczką na drodze ku Bogu.
Księga słowiańska – Psałterz renesansowy różni się zarówno formalnie od późniejszej twórczości Karola Wojtyły. Na zbiór składają się sonety i hymny, a więc utwory doskonale wpisujące się w tradycję poezji klasycznej. Podstawą aksjologii tego zbioru są pojęcia: miłość, wolność, piękno oraz Słowo, które jest zarówno Miłością i Wyzwoleniem. Bóg ukazany w wierszach tego tomu nawiązuje do toposu Boga – artysty – to Rzeźbiarz Wszechmocny, , Ojciec wszelkiej Poezji, Świątkarz. Świat dla podmiotu lirycznego jest pełen harmonii, przepełnia go radość istnienia, a zadaniem sztuki jest pomnażanie piękna oraz sprawianie człowiekowi jeszcze większej radości. Pojęcie narodu jest nierozerwalnie związane tu z chrześcijaństwem, a podmiot mówiący bywa niekiedy stylizowany na słowiańskiego trubadura. Podobnie jak u Norwida Wojtyła wykorzystuje niezwykłą symbolikę chrześcijańską – połączenie elementów wertykalnych (pierwiastki gotyckie) z horyzontalnymi (elementy renesansowe) - tworzą figurę krzyża.
Związki Karola Wojtyły z Teatrem rapsodycznym zaowocowały twórczością dramatyczną. W roku 1940 powstają dramaty Hiob: Drama ze Starego Testamentu (pisany podczas Wielkiego Postu 1940 roku) i Jeremiasz: Drama narodowe we trzech działach (tworzony latem tego samego roku) - obydwa wydane w tomie Poezje i dramaty, w których tragedia współczesności została połączona z motywami ze Starego Testamentu oraz motywami historycznymi, takimi jak np. postacie Piotra Skargi czy Stanisława Żółkiewskiego. Obydwa dramaty mają ograniczoną fabułę na rzecz partii dialogowych. Czas i przestrzeń akcji przeprowadzone są na wielu płaszczyznach. Narracja Hioba trzyma się historii biblijnej, a położenie biblijnego bohatera oddaje cierpienie Polski pod butem nazistów, co jest niewątpliwie naśladowaniem romantycznego mesjanizmu. Tłem historycznym Jeremiasza jest Polska XVI wieku, w której jezuicki kaznodzieja walczy o duszę narodu. Autor zestawia płomienne kazania Skargi z biblijnymi proroctwami Jeremiasza wzywającego Królestwo Judy do pokuty. W obydwu dramatach odnajduje się nurtujące młodego dramaturga pytanie, dlaczego istnieje owo polskie cierpienie.
Inny aspekt twórczości dramatycznej w czasie okupacji to praca w konspiracyjnej działalności kulturalnej – Wojtyła tłumaczy dla słynnego polskiego aktora i reżysera, Juliusza Osterwy, Edypa Sofoklesa, potem bierze udział w tajnych przedstawieniach Teatru Rapsodycznego. Grał w Królu - Duchu, Beniowskim i Samuelu Zborowskim J. Słowackiego, wystawiono także Hymny J. Kasprowicza w formie oratorium pasyjnego, Godzinę Wyspiańskiego, na którą składały się fragmenty trzech sztuk młodopolskiego dramaturga, montaż poetycki zatytułowany Godzina Norwida oraz Pan Tadeusz A. Mickiewicza.
Pierwszym ogłoszonym utworem stricte literackim Karola Wojtyły była Pieśń o Bogu ukrytym (Głos Karmelu 1946, nr 1 – 3). Zaś lata powojenne zaowocowały najobszerniejszym dziełem Wojtyły – dramatem Brat naszego Boga (1949 – 1950). Gdy zaczynał pisać swą pierwszą dojrzałą sztukę, miał 25 lat. W roku 1950 ukazuje się pod pseudonimem w Tygodniku Powszechnym cykl poetycki Pieśń o blasku wody. Lata 1957 – 1960 są niezwykle płodne twórczo – w listopadzie 1957 roku ukazuje się pod pseudonimem w Znaku poetycki cykl księdza Wojtyły Kamieniołomom, 23 marca 1958 roku Profile Cyrenejczyka (Tygodnik Powszechny), a w grudniu 1960 roku „medytacja o sakramencie małżeństwa” Przed sklepem jubilera. Kolejne poematy Wojtyły to Rozważania o śmierci (1975), Kościół (1963), Wigilia wielkanocna (1966) oraz Myśląc Ojczyzna (1979). Poematy cechuje głęboka refleksja bliska medytacji. Cechuje je dyskursywność, a przez to stłumiona emocjonalność. Niektóre stanowią poetyckie świadectwo mistycznego poznania Boga, inne eksponują dociekania egzystencjalne, społeczne, etyczne, historiozoficzne.
We wszystkich utworach autor posługuje się często paradoksem, wyrażając za pomocą tej figury religijne doświadczenie ludzkiego życia: mijanie i trwanie, doczesność i wieczność, śmierć i zmartwychwstanie.
Wiele wartości literackich zawierają także dzieła innych dziedzin pisarstwa Karola Wojtyły – homilie Ojca Świętego wpływają nie tylko na poglądy etyczne, lecz także na wrażliwość i kulturę estetyczną wiernych. Co najmniej kilka kazań i przemówień weszło na stałe do dziejów polskiego piśmiennictwa, a historycy literatury zestawiają je z kaznodziejstwem Piotra Skargi. Cenne literacko są także tomy rozmów Jana Pawła II z A. Frossardem i V. Messorim oraz autobiograficzna proza Dar i tajemnica. W pięćdziesiątą rocznicę moich święceń kapłańskich (1996). Karol Wojtyła ogłosił także kilkanaście encyklik, teksty z dziedziny krytyki teatralnej i literackiej, a pisma obejmują kilkadziesiąt tomów.
W Polsce i na świecie dzieła Karola Wojtyły – Jana Pawła II inspirowały chrześcijańska kulturę i utrwalały religijne pierwiastki w sztuce. O oddziaływaniach mysli papieskiej na kulturę świadczą chociażby kompozycje H.M.Góreckiego, W. Kilara, filmy K.Zanussiego, reportaże T. Nowakowskiego, twórczość G. Herlinga – Grudzińskiego, J. Iwaszkiewicza, A. Kijowskiego, Cz. Miłosza, S. Balińskiego, J. Twardowskiego, E. Brylla. Myśl papieża – Polaka poprzez nauczanie, lecz także i przez literaturę prowadzi miliony ludzi na całym świecie, wskazując nieprzemijalne wartości oraz światło Boga.
Bibliografia:
· G. Weigel, Świadek nadziei. Biografia papieża Jana Pawła II, Kraków 2005;
· Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2, Warszawa 2000;
· Bujak, Mała ojczyzna Jana Pawła II, Kraków 2004.
Lista wybranych publikacji o Janie Pawle II
2005 - Bruno Forte, "Rekolekcje papieskie. Podążając za Tobą, światłem życia"
2005 - Marek Skwarnicki, "Jan Paweł II"
2005 - Arturo Mari, "Ufne serca. Jan Paweł II i dzieci"
2005 - Joanna Krzyżanek, "Jan Paweł II, czyli jak Karolek został papieżem"
2004 - Zygmunt Broniarek, " Papież Pius X syn Polaka a Pasja Mela Gibsona"
2004 - Justyna Kiliańczyk-Zięba, "Za rękę z papieżem"
2004 - Andreas Englisch, "Jan Paweł II. Fenomen Karola Wojtyły"
2004 - Gian Franco Svidercoschi, "Historia Karola Wojtyły"
2004 - Grzegorz Polak, "Ojciec wszystkich narodów"
2004 - Janusz Rosikoń, "Madonny papieskie"
2004 - Andrzej Nowak, Ryszard Kluszczyński, "Jan Paweł II"
2004 - Czesław Drążek, "Jan Paweł II - serce otwarte dla każdego"
2003 - Sławomir Sowiński, Radosław Zenderowski, "Europa drogą Kościoła. Jan Paweł II o Europie i europejskości"
2003 - Władysław Andreasik, Marek Plewako, "Jan Paweł II na znakach pocztowych świata"
2003 - ks. Adam Boniecki, "Zrozumieć Papieża. Rozmowy o Encyklikach"
2003 - ks. Mieczysław Maliński, "Jan Paweł Wielki"
2003 - Bertrand Lemaire, "Święty Ludwik-Maria Grignion de Montfort i Jan Paweł II"
2003 - Andrzej Zwoliński, "Encyklopedia nauczania społecznego Jana Pawła II"
2003 - Grzegorz Polak, "Kronika 25 lat pontyfikatu Jan Paweł II"
2003 - Jacek Moskwa, "Prorok i polityk"
2003 - Leon Knabit, "Spotkania z Wujkiem Karolem"
2003 - Adam Bujak, "Mała ojczyzna Jana Pawła II - 25 lat pontyfikatu"
2003 - Dulles Avery, "Blask wiary. Wizja teologiczna Jana Pawła II"
2003 - Janusz Poniewierski, "Pontyfikat"
2002 - Adam Bujak, "Świt nowego tysiąclecia. Kanada - Gwatemala - Meksyk 2002"
2002 - George Weigel, "Świadek nadziei"
2002 - Katarzyna Kolenda-Zaleska, "Pielgrzymka 2002"
2002 - Arturo Mari, Henryk Sobierajski, "Chwalcie Boga w waszym ciele. Jan Paweł II o sporcie"
2002 - Janusz Poniewierski, "Kwiatki Jana Pawła II"
2001 - Grzegorz Przebinda, "Większa Europa. Papież wobec Rosji i Ukrainy"
2001 - Waldemar Sosnowski, "Trwajcie w jedności. Jan Paweł II we Lwowie"
2001 - Adam Bujak, "Czas pojednania. Pielgrzymka Ojca Świętego do Kazachstanu i Armenii"
2001 - Caroline Pigozzi, "Życie prywatne Jana Pawła II"
2001 - Andrzej Nowak, Ryszard Kluszczyński, "Jan Paweł II. Ilustrowana biografia"
2000 - Adam Bujak, "Fatima 2000 z Janem Pawłem II"
1999 - Wojciech Łaski, "Z Janem Pawłem II w Trzecie Tysiąclecie"
1999 - Dariusz Tomasz Lebioda, "Tajemnica papieża"
1999 - Janusz Poniewierski, "Pielgrzymka 1999 dzień po dniu"
1999 - Carl Bernstein, Marco Politi, "Jego świątobliwość Jan Paweł II i nieznana historia naszych czasów"